De molen op de Dommel te Neerpelt behoorde vroeger toe aan de abdij van Floreffe en diende als banmolen. Dat heeft zo tot aan het begin van de 17de eeuw geduurd toen de lakennijverheid behoefte had aan een volmolen om de wol mechanisch te kunnen bewerken, vandaar de huidige benaming van de straat als Volmolenstraat. Volgens de kadastergegevens van 1870 was de molen gelegen op het Broeseind sectie A915 genaamd “de bempd"

Vollen, vullen, walken, het werk van een voller of vulre, betekent het doen ineenkrimpen, viltachtig maken van de vezels van pas geweven stoffen, vooral bij weefsels uit kaardgaren vervaardigd. In de vollerie gebeurde het vollen met de voeten, waarmee men in ronde volkuipen of -kommen de stoffen stampten. De drenkstof bevatte o.m. urine of ammoniak en vollersaarde deze laatste was een grijze, geel- of groenachtige gekleurde kleisoort die het vet of de toegevoegde paraffine tijdens het spinnen van het garen moest verwijderen uit het laken, eigenlijk deed hij dienst als zeep. In de 15e eeuw werd dit zware ongezonde en onhygiënisch vollerswerk gemechaniseerd door aanwending van de watermolen, waardoor een zware vollerboom door het waterrad in beweging kon worden gebracht, net gelijk het geval was bij een bookmolen of ook een slagmolen. Vandaar de benaming van volmolen.

De eerste bewoner en verbouwer van de graanmolen naar een volmolen, was Jan Buyvoets in 1610. Daarna, en wel op 18 januari 1658, komen de bezittingen van de volmolen door verkoop aan de familie Peter Vandersteen toe. De aanwezigheid van de abdij van Floreffe vinden we later nog terug in een rapport “ Visitatie der riviere genaamd den Dommel” van 29 mei 1769 door de schepenen Mathijsen en Brouwers op verzoek van de heer scholtus Mardaga. Deze inspectie handelde over het vegen van de Dommel door de eigenaars die er hun goederen hadden liggen. Men legde bij het niet goed naleven van dit reglement de eigenaars boeten op, die uiteen liepen naar gel! ang de slechte staat van de rivier op die plaats (bijlage 1).

Eigenaars na 1870:
- 1870, eigenaar: Sevens-Willems Jan, landbouwer, later molenaar te Neerpelt
- 1880, verkoop: Noots Jan, broers en zussen, renteniers te Neerpelt
- 1886, deling: Noots-Slegten Jan, rentenier te Neerpelt
- 1891. verkoop: Dewerd-Van Riel Jan, molenaar te Neerpelt
- 1903, de weduwe en kindeen
- 1907, verkoop: Dewerd-Vanriel, de weduwe, molenarin te Neerpelt (voor 1/2), en compagnie (voor 1/2)
- 1908, verkoop: a) Kielhoff Adriaan, ingenieur te Neerpelt, b) Schultze Willem, nijveraar te Overpelt

Uit het archief van de gemeenteraad en van het kadaster kunnen we het verloop van de eigenaars van de volmolen samenstellen.
Uit een gemeenteraadverslag kunnen we afleiden dat in 1863 reeds de molen aan Jan Theodoor Sevens toehoorde (bijlage 2)
Door de verkoop van de molen aan de familie Noots Jan (broeders en zusters) allen renteniers in Neerpelt, werden de muren van de grote sluis in de Dommel hersteld of vernieuwd waar het nodig was. De aanvraag voor deze werken werd goedgekeurd door de gemeente op 7 juni 1880 (bijlage 3).

Door deze molenaar werden meerdere herstellingen en veranderingen aan de molen aangebracht. Uit enkele verslagen lezen we:
Provincie Limburg
Arrondissement Maeseyck
Gemeente Neerpelt
Zitting van den 14 September 1881.
De gemeenteraad van Neerpelt.
Gezien de aanvraag gedaan door den heer Noots eigenaar te Neerpelt wonende, teneinde geautoriseerd te worden om:
1. De rivier den Dommel aan zijne watergraanmolen te mogen herleiden.
2. Om de thans bestaande schotdeuren in dat te herleiden gedeelte te mogen verplaatsen.
3. Om de thans bestaande waterpijl met 0,40 cm te mogen verhogen.
Bevelende hiervoor eene informatie van Commodo en Incommodo, welke zal gehouden worden op vrijdag den 30 September aanstaanden, ten gemeentehuize alhier, waarvan de noodige afkondingen zullen plaats hebben te beginnen op Zondag 18 7bris en volgende dagen, en delegeerd hiervoor de heer Fredrik Juten Schepen dezer gemeente.
Aldus gedaan in zitting op dag, maand en jaar als boven en na voorlezing door den voorzitter en den secretaris namens de raad.
Geteekend
op bevel de burgemeester, voorzitter
J.Kuppens J.Moonen
secretaris

Aansluitend werd door de gemeenteraad het volgende besluit genomen op de zitting van de gemeenteraad op 5 oktober 1881.
Zitting van den 5 October 1881.
Tegenwoordig de heeren: J.Moonen burgemeester, F.Juten schepen, P.A. Jannis, G.Boons, W.Kuppens, Th.Smits, H.Willems gemeenteraden, j.Kuppens secretaris.
Afwezig den heer J.Cuyvers uit hoofde van ziekte.
Het proces-verbaal der laatste zitting is voorgelezen en goedgekeurd.
Dagorder: Aanvraag door den heer Noots ten einde geautoriseerd te worden om:
1. De rivier den Dommel aan zijn watergraanmolen te mogen herleiden.
2. Om de thans bestaande schotdeuren in dat te herleiden gedeelte te mogen verplaatsen.
3. Om de thans bestaande waterpijl met 0,40 cm te mogen verhogen.
De gemeenteraad van Neerpelt;
Gezien de aanvraag van den heer Noots hierboven vermeld gevoegd;
Gezien de brief van den heer Arrondissement Commisaris van Hasselt Maeseyck in dato 4 September 1881 N 144/2, om voor genoemde aanvraag toestemmende met verzoek en eene informatie van Commodo en Incommodo over gemeld stuk en delegeerende de heer schepen Juten, van het houden deszelve.
Gezien het proces verbaal van Commodo en Incommodo alhier ten Gemeentehuize gehouden op 30 September ll waaruit blijkt:
1. Dat er geen reclamatien ingekomen zijn tegen de herleiding van de rivier den Dommel over het perceel A nr.816.
2. Dat er eensgelijk geene reclamtie gedaan tegen deverplaatsing van de thans bestaande schotdeuren in dat te herleiden gedeelte.
3. Dat voordat betreft de verhooging van den waterpijl met 0,40 cm eene schriftelijke reclamatie hierbijgevoegd is ingediend door den heer Keelhoff Hoofd Ingenieur Directeur der ontginningen alhier, daarenboven negen mondelylincke reclamen in de door de heer Praeme de K……., Gerard Boons bierbrouwer, gebroeders Willems, Paulus Verspaak, Godfried Boons, Theodoor Cuyvers, mw.wed. Boons G.J., wed. Poorters, Poppelmonde en Keelhoff welke reclamen allen op dezelfde beweegreeden berusten, te weten de overstroming hunner eigendommen, bevochtiging van huizen, kelders enz.
Gezien eene beraadslaging van den gemeenteraad dezer gemeente in dato 21 Januari 1865, handelende eensgelijk over een dergelijke verhooging van den zelfden waterpijl.
In aanmerking nemende de verschillende reclamen hier navoren ingediend, reclamen welke zoo het schynt, zich door eene langdurige ondervinding hebben verwezenlijkt.
In aanmerking nemende dat eensgelijks door een meerdere als bepaalde hoogte houding van het water de gemeente haag en weg, op ongeveer 50 meters van de watermolen gelegen, een gedurig en onophoudelijk onderhoud daarsteld, hetgeen dan die onnodige kosten en uitgaven aan de gemeente oplegt.
Overwegende dat bij de daarstelling aan de vermeld watergraanmolen in vroegere tyden door den heer Sevens alstoen eigenaar deszake, gedaan, zijnde in 1862, alsmede bij herhaling in 1865 eene verhooging van 0,50 cm van dezelfde pijl gevraagd, dese zoud nauwkeurig en door deskundigen onderzocht is geweest, hetgeen voor gevolg heeft gehad, de vrijgeving van de verhoging van dien waterpijl.
De gemeenteraad
Gezien en overwegend het voorgaande
Besluit met eenparige stemmen de heer Noots, onder nadere goedkeuring van de Bestendige Deputatie deser Provincie te autoriseren:
1. Om de rivier den Dommel aan zijn watergraanmolen te mogen herleiden door het perceel sectie A nr.816.
2. Om in dat herleidgedeelte de thans bestaande schotdeuren te mogen verplaatsen zoals hij deselve in zijn aanvraag verzoekt.
Voorwat betreft de verhoging van den waterpijl zich te houden bij de bepaling van de competente overheid in hun besluit van den 29 br. 1863, bij act 7, nr.1678/10. G., gegeven of bij aldien en redenen zouden bestaan tot afwerking deszelve zulks niet te doen, dan na dat door een zeer nauwkeurig onderzoek zal gebleken hebben dat hoegenaamd niet de minste schade aan de eigendommen der reclamen of anderen, door de vragende verhoging kan toe gebracht worden waar van ten allen tyde de aanvrager dient verantwoordelyk gesteld worden.
Aldus gedaan in zitting op dag, maand en jaar als voren, en na gedane voorlezing door de tegenwoordig zijnde leden in origineel geteekend.
De leden de raad vernoemd
G,Boons, Fr.Juten, W.Kuppens de voorzitter
Th.Willems, P.Smits J.Moonen
B. van wege den raad
J.Kuppens, secretaris

In 1886, door deling van goederen, kwam de molen in bezit van de familie Noots-Slegten Jan een rentenier uit Neerpelt. Vijf jaar later kocht de familie De Werd-Van Riel Jan de molen, hij was molenaar en was geboren op 8 april 1833 te Alphen in Nederland In 1903, na de dood van haar man op 31-8-1902 in Neerpelt, kwam de molen in het bezit van de weduwe en de kinderen.

Tussen de huidige Dommelbrug en de toenmalige molen, lag er nog een private brug gebouwd door de familie De Werd, om zo gemakkelijk toegang te krijgen tot hun eigendommen gelegen aan de overzijde van de Dommel. Ze werd heel waarschijnlijk gebouwd in 1903, hierover lezen we het volgende in de gemeenteverslagen van 21 oktober 1902:
Provincie Limburg, Arrondissement Maeseyck
Gemeente Neerpelt
Zitting van 21 october 1902.
Het college van Burgemeester en Schepenen.
Gezien de aanvraag gedaan door den heer J. De Werd, molenaar te Neerpelt, in dato 23 augustus ll. strekkende om eene brug te mogen plaatsen over de rivier den Dommel, ten einde zijne eigendommen te kunnen verbinden, gelegen de rivier rechts Sectie A N°869, links Sectie A N°921.
Gezien het plan in driedubbel, hierbij gevoegd.
Gezien het proces verbaal van commodo en incommodo gehouden op 19 September ll. Waarbij niet één reklaam is ingekomen.
Gezien de wet op de waterloopen in dato 7 Mei 1877.
Gezien art.51 en 52 van het provinciaal reglement op de waterloopen in dato 10 Juli 1889.
Overwegende de plaatsing dezer brug aan den heer J. De Werd een groot gemak zoude verschaffen tot het bebouwen zijner eigendommen.
Besluit:
Gemelde aanvraag kan toegestaan worden onder de volgende voorwaarden:
1st dat de bedding der rivier, de diepte en de brug een breedte en hoogte zal moeten hebben, volgens voorschriften en reglementen op de rievier den Dommel bepaald.
2de Deze werken uit te voeren en te onderhouden, dusdanig dat de stroom der waters niets zal kunnen hinderen en onder het toezicht van het Schepen College bijgestaan door den heer Kommissaris der buurtwegen.
Al het voorgaande geschied onder nadere goedkeuring van de bestendige Deputatie dezer provincie.
Gedaan in zitting dagteekening als boven.
De secretaris De burgemeester
J Kuppens

Door onenigheden aangaande het waterpeil bij het sluiten van de sluis, wat problemen met zich meebracht voor de sloot van de Metaal Fabriek, die diende voor het lozen van afvalwater in de Dommel, is de juridische weg begonnen die er uiteindelijk toe leidde tot het einde van het bestaan van de molen.
In het gemeenteraadsversalg van 8 augustus 1894 vonden we een nieuwe betwisting (bijlage 3).

Uiteindelijk door lang geprocedeerd te hebben is de molen gekocht door dhr. Keelhoff in 1908. Nadien in hetzelfde jaar is hij overgekocht door Shulte Willem, eigenaar van ”Compagnie des Metaux et Produits Chimiques”. Het einde van de molen werd toen werkelijkheid. Er werden plannen getekend voor de verbouwing voor een riante villa, die de naam kreeg “villa des Saules”. De woning diende voor de ontvangst en logement van bezoekers van de fabriek.

In maart 1917 tekende architect dhr. André Van Bakel, in opdracht van de Zink fabriek te Overpelt, het verbouwingsplan voor “- Habitation pour employé, ancien moulin sur le Dommel au pont 8” . De woning werd bewoond door volgende families: Kinet, Jef Dekkers, Harmsen, Kerkhofs en Bex,. Deze laatsten zijn er komen wonen vlak na de Tweede Wereldoorlog. De familie Smits Vanbelle hebben er tijdelijk huisvesting gekregen toen er brand uitgebroken was in hun woning in de Zonhoekstraat.

Voordat de Dommel was rechtgetrokken liep deze in de wintermaanden elk jaar buiten zijn oevers. De gewelfde kelder, in het linker gedeelte van de bouw eens gediend voor de molen, en de omgeving links rond het huis liep dan onder water. Het was een hele kunst en gevaarlijk om de weg terug te vinden als men naar school of werk moest gaan.

Op het einde van de oorlog heeft een granaat de linker gevel getroffen en een flink gat veroorzaakt in de muur. Het onderhoud was toen nog van de fabriek en de herstelling is ook door hun gebeurd. Uiteindelijk is de eigendom particulier verkocht aan dhr. Jan Geens en Lucien Lannoye.

Enkele restanten van de molen zijn nog aanwezig: de molensteen, momenteel gebruikt als barbecue, de stenen vloer in de Dommel waar toen de molensluis lag, de ijzeren muurankers voor het ophalen van de meelzakken en volgens het bouwplan nog twee originele muren zonder spouw.

Besluit. Deze watermolen op de Dommel werd pas in 1870 heropgericht als korenmolen door landbouwer Jan Sevens-Willems, die ook de eerste molenaar zou worden. Deze korenmolen bleef slechts tot in 1908 in gebruik (laatste molenaar: de weduwe en kinderen van Jan Dewerd-Van Riel). Dan werd de molen verkocht en in 1908-1909 grondig verbouwd tot woning (benaming: "Villa des Saules").

Davy HERMANS, Neerpelt & Rob SIMONS, Sint-Huibrechts-Lille

Visitatie van de Dommel met de watermolen, 24 mei 1764.
Visitatie der reviere genaamd den Dommel gedaan op heden den 24 mey 1764 door d’Heeren Mathijsen ende Brouwers ter requisitie van d’Heer Scholtus Mardaga

Schepenen Mathijsen ende Brouwers wel ende nauwkeurig gelet hebbende op al waar op te letten stonde verklaren en noeten geweten te hebben de naarvolgende, om inwendig de dienende 14 dagen aan iedereen bekent volgens de relaasen aan ons behoorlijk gedaan wegens de kerke publicatie in het ampt van Pelt.
Ditto Dommel respectivelyk reezende aan hunne erven niet gevaagt oft wel qualyk gevaagt te hebben, zijnde ieder boete 21 ptrs geadjudrieert aan voorg. Heer Scholtus conform aan onsen Bankenrecht van onse voorsaaten geobserveert gevonden.
Volmolen
Oostwaarts stroom af
Westwaarts stroom af
N° 4 D’abdije Floreffe bbbbbb N°3
peeter Baken b
N°77 jan Jansen b N°13

Uit het verslag van de Gemeenteraad van Neerpelt, zitting van 21 januari 1865.
Arrondissement Maeseyck
Gemeente Neerpelt
Zitting van den 21 Januarij 1865.
De Gemeente Raad van Neerpelt vergadert binnen deze gemeente, teneinde zijn advies te geven over de gedane aanvraag door Jan-Theodoor Sevens, molenaer binnen deze gemeente woonende, de dato 24 November 1864, ten einde geautoriseert te worden om het water voor zijn molen nog vijftig centimeters mogen te verhoogen boven de hoogte hem vragend bij besluit van den 20 November 1863 Artikel 7 nr. 1678/10 Litt. G.
Gezien voormeld Reckwest en bijlaeg;
Gezien het procesverbael van informatie van Commodo en incommodo de dato 31 December 1863 in dubbel opgemaekt en hierbij gevoegd, en eene schriftelijke ingediende reklamatie door den heer Van Swijgenhoven, doctoor in de Medicijnen te Overpelt wonende;
Overwgende dat er verscheide reklamatien tegen het verhoogen van het water zijn ingekomen.
Is eenparig gevaelen, alvorens de autorisatie toegestaen wordt, dat met de meeste nauwkeurigheid door de bevoegde overheid onderzocht wordt of deze verhooging kan plaets hebben zonder dat er schade aan ….. liggende eigendom toegebragt wordt, terwijl de gemeente Raad verlangt om deze persoon voor zijn molen te bevoordeelen andere gemeentenaren niet mogen benadeelt worden.
Aldus opgemaekt binnen Neerpelt op dag, maand en jaar als voren en na gedane voorlezing geteekend.

Uit het verslag van de gemeenteraad van Neerpelt, 7 juni 1880.
Arrondissement Maeseyck
Gemeente Neerpelt
Het Schepens Collegie van Neerpelt
Gezien de aanvraag van Noots Jan broeders en zusters om bemachtigd te worden tot het herstellen en gedeeltelijke hernieuwing der muren van de groote sluis hunner molen, gelegen op den Dommel beneden het kanaal.
Gezien het art. 35 van het Reglement op de waterloopen van 26 Juli 1848, goedgekeurd bij Koninglijk Besluit van 3 Juli volgend, alsmede het Koninglijk Besluit van 28 augustus nog invoegen, welk de gemeente besturen machtiging te verleenen voor het uitvoeren van werken aan molens welke hoegenenaamd geener veranderingen daars en aan den loop van het water niet kunnen verhinderen.
Overwegende dat wij ons ter plaats hebben overtuigd, dat gemelde werken waarvoor bemachtiging is gevraagd geen veranderingen daarstellen en den loop van het water verhinderen en dat tevens ook den pegelnagel of peil verhindert blijft.
Besluit.
De aanvraag is toegestaan op de volgende voorwaarden:
-Van gene andere werken te verrichten dan de beide zeimuren.
-Van zich in alle punten te gedragen naar de schikking van het bovengemeld reglement en naar de bevelen aangaande kunnen gegeven worden door het Collegie van Burgemeester en Schepenen en den Commissaris der Wegen, welke met het toezicht der werken gelast.
Gedaan te Neerpelt den 7 Juni 1880
Op Bevel Het Schepens Collegie
J. Kuppens De Burgemeester
secretaris Moonen

Uit het verslag van de gemeenteraad van Neerpelt, 8 augustus 1894.
Provincie Limburg, Arrondissement Maeseyck
Gemeente Neerpelt
Zitting van den 8ste augustus 1894.
Het College van Burgemeester en Schepenen van Neerpelt.
Gezien de aanvraag gedaan aan de Provincie overheid, door den heer Jan De Werd, molenaar te Neerpelt, ten einde de thans bestaande waterpijl aan zijne watergraanmolen, zijnde 1,.. hoogte, genomen van op den dorpel der sluis te mogen behouden.
Gezien de reklaam van den heer Keelhoff ......dende dat zijne eigendommen bevochtigen, moerassen, ter oorzake der waters van deze van den Dommel, gehouden op de hoogte van gezegd peil;
Gezien een geneeskundig verslag afgegeven door den heer Doctoor Cuypers dezer gemeente, op eenigzins gezegde reklaam.
Gezien verschillende plans, gehecht aan deze.
Gezien het verslag van waterpassing, gedaan in onze tegenwoordigheid, opgemaakt door den Commissaris der buurtwegen dezer gemeente, waaruit blijkt dat de water aan het thans bestaande peil gehouden minstens 67 centimeters beneden het laagste punt der eigendommen van den heer Keelhoff blijven.
Commodo & incommodo op dijnsdag 10de Juli.
Gezien het proces verbaal van commodo & incommodo waaruit blijkt dat niet één reklaam hiertegen is ingekomen.
Gezien het geneeskundig verslag, op ons verzoek afgeleverd door den heer Doctoor Smets dezer gemeente;
Gezien eene schriftelijke verklaring afgeleverd door den heer Gerardus Cornelius Boons, bierbrouwer alhier, waaruit blijkt, dat hij, alhoewel eigendommen bezittende veel lager dan alle andere tusschen gezegde molenaar en de eigendommen van Mr. Keelhoff gelegen, hoegenaamd hiertegen geen verzet in brengt, uit hoofde dat zijne eigendommen er niet door beschadigen;
Overwegende dat, zoo als het gezegd verslag van waterpassing inhoud, dat de eigendommen van Mr. Keelhoff, op het laagste punt minstens zeven en zestig centimeters, boven de waterstand aan de tegenwoordige bestaande waterpeil gehouden, zich bevinden;
Overwegende dat de vochtigheid, welke de eigendommen van Mr. Keelhoff zouden kunnen benadeelen, niet voortkomen van de waters van de rivier den Dommel, maar wel hoogstwaarschijnlijk door de zeipering van de wateren, welke van de groote hoogtens die aan deze perceelen grenzen, afkomen;
Overwegende dat de geneeskundige getuigschriften op gebied van gezondheidstoestand hierover afgeleverd, zich gansch verschillen;
In aanmerking nemende dat voorheen hierover nooit de minste klacht is ingediend geworden, noch door den heer Keelhoff (vader) noch door welkdanigen anderen eigenaar en dat ons college ook de volle overtuiging heeft dat de hoogte van den thans bestaande waterpeil, hieraan niet het minste kan hinderen.
Besluit met eenparige stemmen.
De aanvraag door den heer Jan Dewerd gedaan nopens het behoud van den thans bestaande waterpijl van zijne watergraanmolen,’t is te zeggen op 1,58 hoogte genomen van op den dorpel der sluis, volkomen toe te staan. Aldus gedaan in zitting op dag, maand en jaar als voren en na gedane voorlezing getekend^
Secr.Kuppens
d’abdye Floreffe bbbb
HendrikWillems
°48 Gertruy Daums b N°21
peeter verstappen N°52
Aldus gevisiteert ende door de bovengenoemde Heeren Schepenen en boeten gewesen dato quo supra me preesente.
B. Lenaerts secret.

Literatuur

Lieven Denewet, "Volmolens voor wol en zeemleder in Vlaanderen en Waals-Brabant. Deel 1. Geografische en chronologische inventaris", Molenecho's, jg. 15, 1987, nrs. 2-3, 158 p. (themanummer).
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985;
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996;
Mathieu Cuyvers, Neerpelt in oude prentkaarten deel 1, Zaltbommel, 1981;
http://www. bijvoet.org/ C1_Artikelen/Lezing_Spooren/lezingspooren.htm#De%20Molen%20BIJVOETS
Mathieu Cuyvers, Watermolens op de Dommel, Het Gengske (Heemkundige Kring Neerpelt), 1992, nr. 3, p. 103-122.
Ben Harmsen, "De maalderij van het Broeseind, Het Gengske, 1992, 1, p. 3-8.